ارتباط و تعامل بین دونسل سالمند و جوان
روابط بیننسلی عبارت است از تعاملات بین افراد یا گروهها از گروههای سنی مختلف که ممکن است خانوادگی یا اجتماعی باشند. این روابط به خانواده محدود نمیشود، بلکه در سایر ساختارهای اجتماعی گسترش یافته است . یک جنبه اصلی معرف روابط بیننسلی این واقعیت است که بهطور معمول با تبادل و همچنین هنجارهای متقابل اداره میشود. به عبارت ساده، هر نسل به دیگری متعهد شده است به نحوی که نیازهای نسل دیگر را برطرف کند
. جزء سازنده برای تشویق و حفظ روابط مثبت بیننسلی شامل احترام، مسئولیتپذیری، عمل متقابل و انعطافپذیری است 4
به عبارتی، افراد از نسلهای مختلف، ارتباطاتشان را بر اساس احترام واقعی و مسئولیتپذیری به اشتراک میگذارند و منافع حاصل را بهطور متقابل تبادل و با تغییرات تطبیق میکنند
چگونه این دوتا با هم ارتباط برقرار کنند، به ویژه کودکان با سالمندان و سالمندان با کودکان :
بهتر این است که ما بدانیم که سالمندی کلاً یک سرنوشت همگانی هست
همهی ما میدانیم که جامعهی ما دارد میرود به سمت سالمندی اما میتوانیم نگاه دیگری هم به این مسئله داشته باشیم. و این که سالمندی را یک دورهای از زندگی بدانیم که بتوان به رشد هم فکر کرد
یعنی این رشد را وقتی راجع به آن حرف میزنیم به تغییر، تحول و آموزش هم میتوان پرداخت یعنی این طور نیست که ما سالمندی را یک بخشی از زندگی بدانیم که یعنی پایان زندگی است که قرار است ما یک زندگی یکنواختی را داشته باشیم و هیچ تغییری در آن نباشد
به هر حال همهی ما میدانیم که شکاف بین نسل طبیعی است و بوده است. اما تفاوت بین دوتا نسل و توجه به این تفاوتها خیلی مهم است. چون ما برای انتقال فرهنگ و تفکر هم نیاز داریم که بین دو تا نسل تعامل باشد
یکی از راههای مهمی که میتواند وجود داشته باشد برای این پیوند آموزش است
یعنی ما بحث آموزش را از همان کودکی برای کودکانمان ایجاد کنیم و در جامعه با فرهنگسازی برای سالمندان بتوانیم جوانان را به سالمندان معرفی کنیم
به لحاظ زیستی، روانی، اجتماعی تغییرات زندگی که برای آنها صورت گرفته است و برای جوانان و نوجوانان هم به صورت یک آموزشی سالمندی و زندگی سالمندی را مشخص کنیم و بشناسانیم؛ در واقع به صورت آموزش انجام شود
ارتباط و تعامل بین دونسل سالمند و جوان چند نکته
اولین که خیلی سالهای سال هست افراد راجع به آن صحبت میکنند، احترام متقابل است. احترام در گذشته این تعریف را داشته است همیشه نسل جوانان ما تابع نسل گذشته باشند و پیروی از عقاید و باورهای آنها داشته باشند
میشود تا حدودی پذیرفت واقعاً به لحاظ تحقیقات انجام شده احترام متقابل یعنی حفظ حریمها و پذیرش
پذیرش بدون قید و شرط و پذیرش تفاوتها، یعنی بدون اینکه به دنبال خودگیری، اصلاح و ایراد از هم دیگر باشید. بتوانیم بپذیریم که هر کداممان چه نسل گذشته و چه نسل امروز رفتار مختص به خودشان را دارنند. و قرار نیست کسی شبیه به کس دیگری باشد
ما قرار است نسبت به آن چیزی که درست، منطقی و اصولی هست چه جوان ما میگوید چه سالمند ما میگوید احترام بگذاریم و بپذیریم
نکتهی مهم دیگری که خیلی خیلی از نظر من مهم است و امروزه خیلی دارد روی آن کار میشود این است که زبان مشترکی بینشان پیدا شود
گفت و گو کردن: حالا ما چه جوری میتوانیم پای صحبتهای هم بنشینیم
- یکی که من به شما پیشنهاد میدهم میتوانیم موضوع مشترکی را برای گفت و گو پیدا کنیم:
الان هم در جامعهی ما موضوع مشترک همین بحث مسائل اقتصادی برای همهی نسلها برای همهی سنین میتواند موضوعی برای گفتوگو باشد.
- اینکه ما بتوانیم زمان مشترکی را برای هم اختصاص بدهیم چه سالمندمان چه جوانمان
- اینکه شنوندهی خوبی برای هم باشیم نه فقط اینکه همدیگر را نگاه کنیم و حرف بزنیم:
یعنی راجع به این مرحله که میخواهیم مشترکاً صحبت کنیم، سوال کنیم و نظرمان را بگوییم
قرار نیست حتماً ما به یک نتیجهای برسیم. هدف این است که در آن تاریخی که با هم هستیم یک گفتوگو داشته باشیم که هر دو نسل از دیدگاههای هم مطلع شوند
شناخت دنیای همدیگر است، یعنی سالمندان ما که البته الان خیلی این طور شده که سالمندان ما واقعاً در شرایطی خود را قرار دادهاند که به نسل جدید خودشان را نزدیک کردند
شناخت تکنولوژی جدید، پیشرفتهای جدید، دنیای جدید جوانان را بشناسند حتی میتوانند از خود جوانان یاد بگیرند
من به تجربه به شما میگویم که تمام جوانان ما زمانی که میبینند سالمندان به سمت بهروز شدن گرایش دارند. خیلی راغب هستند که زمان بیشتری را با آنها بگذرانند
متوجه میشوند که چه بوده و امروز چه شده است. تمایل به شبیه شدن دنیاهایشان یا نزدیک شدن دنیاهای آنها اتفاق میافتد
و نکتهی دیگر همراه شدن است. یک چیزی هست و اینکه، سالمندان و جوانان ما سعی کنند علایق و تفریحهای هم را بشناسند
این خیلی جالب است الان یک بازیهایی هم به بازار آمده که مثلا از سن 3 سالگی تا ۷۰ سالگی میتوانند دور هم بنشینند و بازی کنند
اینکه تفریحات و علایق هم را بشناسند، زمانی برای سرگرم بودن کنار هم پیدا میکنند. این خیلی میتواند کمک کننده باشد
حتی به حرفهای آنها گوش دهند، پای صحبتهای آنها بنشینند، همین طور جوانان ما علاقه پیدا میکنند که راجع به گذشتهها بدانند و تاریخ گذشته را بدانند.
ارتباط و تعامل بین دونسل سالمند و جوان چه آوردهای دارد؟
افراد مسن درگیر با موضوع مراقبت و آموزش نسل بعدی، سهبرابر بیشتر از آنهایی که این کار را انجام نمیدهند، خوشحال هستند
فعالیت داوطلبانه بیننسلی برای سلامت روانی و جسمی افراد مسن مفید است. یک مطالعه جداگانه نیز ثابت کرد که بعد از گذشت 6ماه از تدریس خصوصی کودکان به وسیله افراد مسن، عملکرد مغزی و شناختی این دسته از سالمندان بهبود پیدا کرده است
ایجاد ارتباط با نسل جوان میتواند به افراد مسن کمک کند تا احساس رضایت بیشتری داشته باشند. در واقع، پیونددادن افراد مسنتر با جوانان میتواند مزایایی را برای هر دو گروه فراهم کند. بهعنوان مثال، چنین روابطی میتوانند:
فرصتی برای هر دو فراهم کند تا مهارتهای جدید بیاموزند
به جوانها کمک کند تا پیری خود را درک کنند و بپذیرند
به افراد مسن نشاط و انرژی بدهد
احتمال افسردگی و انزوای در سالمندان را کاهش دهد
با وجود تمام نکات مثبت تعامل میاننسلی، محققان دانشگاه فلوریدا مشکلات تعامل میان جوانان و سالمندان را گوشزد کردهاند: «ارتباط با افراد مسن بهویژه برای نوجوانان میتواند چالشبرانگیز باشد؛ چراکه نوجوانان تمایل دارند بر زمان حال تمرکز کنند و ممکن است که رفتار منفی از خود نشان دهند؛ رفتاری که درک آن برای سالمندان سخت است.

چگونه تعامل بیننسلی را افزایش دهیم؟
نوآوریهای مختلفی برای ایجاد تعامل میان نسلهای مختلف وجود دارد. در کتاب «چگونه برای همیشه زندگی کنیم: قدرت پایدار تعامل نسلها» به شیوهای برای تعامل میان دانشجویان و سالمندان اشاره شده است. در این شیوه برخی از گروهها شرایطی را مهیا میکنند تا دانشجویان در ازای انجام کارهای خانه، بتوانند اجاره کمتر به صاحبخانههای سالمند پرداخت کنند. این ابتکارات فاصله سنی را پر میکند و به نفع هر دو نسل است. انجام فعالیتهای مشترکی مانند خواندن کتاب، ورزش و… میتواند بهعنوان راهحلهایی آسان برای ایجاد و افزایش تعامل میان سالمندان و نسلهای جوانتر معرفی شوند
مجله سالمندی ایران در این رابطه به تجربه کشورهای توسعهیافته اشاره کرده است: «بهطور مثال محققان آمریکایی در بهینهسازی فضای شهری مانند پیادهروهای امن از دانشآموزان آموزشدیده برای کمک به سالخوردگان و سالمندان استفاده کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که تعامل نوجوانان با سالمندان، منجر به افزایش بازده کاری و حس رضایتمندی سالمندان و افزایش تکریم آنها توسط دانشآموزان شد.»
محققان ژاپنی نیز در بررسی تأثیر کتابخوانی سالمندان برای دانشآموزان، افزایش حس رضایتمندی در بین سالمندان را مشاهده کردند. در طرحی با استفاده از 32سالمند و 114دانشآموز در اندازهگیریهای پیشآزمون و پسآزمون، به بررسی سطوح ادراکشده سالمندان از تنهایی، عزتنفس و کیفیت زندگی پس از برنامه تعامل با کودکان (خاطرهگویی گروهی) پرداختند. تجزیه و تحلیل اقدامات قبل و بعد از مداخله نشان داد که خاطرهگویی گروهی یک فعالیت بالقوه مؤثر برای بهبود سلامت روانی، اجتماعی و کیفیت زندگی در سالمندان و بهبود نگرش در نسل جوان است که درک آنان را از سالمندان بهبود میبخشد. همچنین نگرش کودکان نسبت به سالمندان بهطور مثبت تغییر کرده بود